1. Eğitim Bilgi Sistemi
  2. Metalurji ve Malzeme Mühendisliği
  3. Özel Çelikler (2025 - 2026)
Ders Adı Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS
Özel Çelikler MMM 427 7 2 + 0 2 3
Ön Koşul Dersleri
Önerilen Seçmeli Dersler
Dersin Dili Türkçe
Dersin Seviyesi Lisans
Dersin Türü Seçmeli
Dersin Koordinatörü Prof.Dr. AYŞE ŞÜKRAN DEMİRKIRAN
Dersi Verenler Doç.Dr. AYSUN AYDAY, Prof.Dr. AYŞE ŞÜKRAN DEMİRKIRAN,
Dersin Yardımcıları

---
Dersin Kategorisi Diğer
Dersin Amacı

Bu dersin amacı mühendis adaylarına demir–karbon denge diyagramında alaşım elementlerine bağlı olarak meydana gelen faz dönüşümleri, mikro yapısal ve mekaniksel özelliklerin değişimini öğretebilmek, çeliği tanımlayabilmelerini, uluslararası çelik standartları (EN, ASTM, AISI, SAE) ve çelik sınıflandırma sistemlerinin karşılaştırılmasını yapabilmelerini sağlamak ve sanayii de kullanımı önemli olan çeşitli çelikleri ve bunların uygulama alanlarını öğretebilmektir.  
Dersin İçeriği

Çeliğin tanımı, tarihsel gelişimi, üretim teknolojileri ve modern mühendislikteki rolü. Demir-karbon sistemindeki temel fazların (ferrit, perlit, sementit, austenit) ve dönüşüm mekanizmalarının tanıtılması. Demir–karbon denge diyagramının detaylı incelenmesi ve kritik reaksiyonların değerlendirilmesi. Karbon çeliklerinin sınıflandırılması ile mekanik özellik–mikro yapı ilişkilerinin açıklanması. Alaşım elementlerinin (Mn, Si, Cr, Ni, Mo, V, Nb, Ti, B vb.) çeliğin davranışına etkilerinin incelenmesi. Uluslararası çelik standartları (EN, ASTM, AISI, SAE) ve çelik sınıflandırma sistemlerinin karşılaştırılması. Alaşımlı çelik türlerinin, mikro yapı özelliklerinin ve endüstriyel uygulamalarının değerlendirilmesi. Çeliklerde ısıl işlem prensipleri, çökelme sertleşmesi, yüzey sertleştirme ve termokimyasal işlemlerin incelenmesi. Hadfield çeliği ve diğer yüksek manganlı çelikler hakkında bilgi ve kullanım alanları, otomat çelikleri, yay çelikleri ve kullanım alanları, İmalat çelikleri, sementasyon çelikleri, yüzeyi nitrürleme ile sertleştirilebilen çelikler, bor çelikleri ve uygulama alanları. Islah çelikleri, rulman çelikleri, yüzeyi indüksiyonla sertleştirilebilen çelikler, yüzeyi alevle sertleştirilebilen çelikler, transmisyon çelikleri ve uygulama alanları. Takım çeliklerinin üretim yöntemleri, sınıflandırılması ve standartları, soğuk iş takım çeliği, sıcak iş takım çeliği ve uygulama alanları. Yüksek hız takım çeliği, darbe takım çelikleri, plastik kalıp çelikleri (yüzeysel sertleşen çelikler, ön sertleştirilmiş çelikler, çekirdeğine kadar sertleşen çelikler, korozyon dayanımlı çelikler, nitrasyon çelikleri ve kalıp hamili çelikler) ve uygulama alanları, takım çeliklerine uygulanan ısıl işlemler. Paslanmaz çelik sınıfları (östenitik, ferritik, martensitik, dubleks) ve korozyon mekanizmalarının analizi. Paslanmaz çelik türleri. İleri yüksek dayanımlı çelikler (AHSS), Dp, TRIP/TWIP çelikleri, martenzitik çelikler ve maraging çeliklerinin incelenmesi ve uygulama alanları. Mikroalaşımlı çelikler, termomekanik işlemler ve uygulama alanları.      

 

 

 

 

 

 
# Ders Öğrenme Çıktıları Öğretim Yöntemleri Ölçme Yöntemleri
1 Demir–karbon denge diyagramında alaşım elementlerine bağlı olarak meydana gelen faz dönüşümleri, mikro yapısal ve mekaniksel özelliklerin değişimini öğrenebilir ve değerlendirebilir.
2 Çelikleri içerik, standart, alaşım elementi ve üretim yöntemlerine göre sınıflandırabilir.
3 Otomat çelikleri, yay çelikleri, hadfield çeliği, ıslah çeliği, rulman çeliği, paslanmaz çelik, takım çelikleri ve diğer ileri teknoloji çeliklerinin üretim süreçlerini, özelliklerini ve uygulama alanlarını açıklayabilir.
4 Mühendislik uygulamalarında doğru çelik seçimini yapabilmek için gerekli teknik kriterleri analiz edebilir.
Hafta Ders Konuları Ön Hazırlık
1 Çeliğin tanımı, tarihsel gelişimi, üretim teknolojileri ve modern mühendislikteki rolünün açıklanması.
2 Demir-karbon denge diyagramındaki temel fazların (ferrit, perlit, sementit, ostenit) ve dönüşüm mekanizmalarının tanıtılması. Demir–karbon denge diyagramının detaylı incelenmesi ve kritik reaksiyonların değerlendirilmesi.
3 Karbon çeliklerinin sınıflandırılması ile mekanik özellik–mikro yapı ilişkilerinin açıklanması. Alaşım elementlerinin (Mn, Si, Cr, Ni, Mo, V, Nb, Ti, B vb.) çeliğin davranışına etkilerinin incelenmesi.
4 Uluslararası çelik standartları (EN, ASTM, AISI, SAE) ve çelik sınıflandırma sistemlerinin karşılaştırılması.
5 Alaşımlı çelik türlerinin, mikro yapı özelliklerinin ve endüstriyel uygulamalarının değerlendirilmesi. Çeliklerde ısıl işlem prensipleri, çökelme sertleşmesi, yüzey sertleştirme ve termokimyasal işlemlerin incelenmesi.
6 Hadfield çeliği ve diğer yüksek manganlı çelikler hakkında bilgi ve kullanım alanları, otomat çelikleri, yay çelikleri ve kullanım alanları.
7 İmalat çelikleri, sementasyon çelikleri, yüzeyi nitrürleme ile sertleştirilebilen çelikler, bor çelikleri ve uygulama alanları.
8 Islah çelikleri, rulman çelikleri, yüzeyi indüksiyonla sertleştirilebilen çelikler, yüzeyi alevle sertleştirilebilen çelikler, transmisyon çelikleri ve uygulama alanları.
9 VİZE HAFTASI
10 Takım çeliklerinin üretim yöntemleri, sınıflandırılması ve standartları, soğuk iş takım çeliği, sıcak iş takım çeliği ve uygulama alanları.
11 Yüksek hız takım çeliği, darbe takım çelikleri, plastik kalıp çelikleri (yüzeysel sertleşen çelikler, ön sertleştirilmiş çelikler, çekirdeğine kadar sertleşen çelikler, korozyon dayanımlı çelikler, nitrasyon çelikleri ve kalıp hamili çelikler) ve uygulama alanları, takım çeliklerine uygulanan ısıl işlemler.
12 Paslanmaz çelik sınıfları (östenitik, ferritik, martensitik, dubleks) ve korozyon mekanizmalarının analizi. Paslanmaz çelik türleri.
13 İleri yüksek dayanımlı çelikler (AHSS), Dp, TRIP/TWIP çelikleri, martenzitik çelikler ve maraging çeliklerinin incelenmesi ve uygulama alanları.
14 Mikroalaşımlı çelikler, termomekanik işlemler ve uygulama alanları.
Kaynaklar
Ders Notu
Ders Kaynakları
Sıra Program Çıktıları Katkı Düzeyi
1 2 3 4 5
1 a Matematik, fen bilimleri ve ilgili mühendislik disiplinine özgü konularda yeterli bilgi birikimi; X
1 b Bu alanlardaki kuramsal ve uygulamalı bilgileri, karmaşık mühendislik problemlerinin çözümünde kullanabilme becerisi.
2 a Karmaşık mühendislik problemlerini tanımlama, formüle etme ve çözme becerisi;
2 b Bu amaçla uygun analiz ve modelleme yöntemlerini seçme ve uygulama becerisi.
3 Karmaşık bir sistemi, süreci, cihazı veya ürünü gerçekçi kısıtlar ve koşullar altında, belirli gereksinimleri karşılayacak şekilde tasarlama becerisi; bu amaçla modern tasarım yöntemlerini uygulama becerisi.
4 Mühendislik uygulamalarında karşılaşılan karmaşık problemlerin analizi ve çözümü için gerekli olan modern teknik ve araçları seçme ve kullanma becerisi; bilişim teknolojilerini etkin bir şekilde kullanma becerisi.
5 a Karmaşık mühendislik problemlerinin veya disipline özgü araştırma konularının incelenmesi için deney tasarlama becerisi.
5 b Deney yapma, veri toplama, sonuçları analiz etme ve yorumlama becerisi.
6 a Disiplin içi takımlarda etkin biçimde çalışabilme becerisi.
6 b Çok disiplinli takımlarda etkin biçimde çalışabilme becerisi.
6 c Bireysel çalışma becerisi.
7 a Sözlü ve yazılı etkin iletişim kurma, etkin rapor yazma ve yazılı raporları anlama, tasarım ve üretim raporları hazırlayabilme becerisi,
7 b En az bir yabancı dil bilgisi.
7 c Etkin sunum yapabilme becerisi.
7 d Açık ve anlaşılır talimat verme ve alma becerisi.
8 Yaşam boyu öğrenmenin gerekliliği konusunda farkındalık; bilgiye erişebilme, bilim ve teknolojideki gelişmeleri izleme ve kendini sürekli yenileme becerisi.
9 a Etik ilkelerine uygun davranma, mesleki ve etik sorumluluk hakkında bilgi,
9 b Mühendislik uygulamalarında kullanılan standartlar hakkında bilgi. X
10 a Proje yönetimi, risk yönetimi ve değişiklik yönetimi gibi, iş hayatındaki uygulamalar hakkında bilgi;
10 b Girişimcilik, yenilikçilik hakkında farkındalık
10 c Sürdürülebilir kalkınma hakkında bilgi.
11 a Mühendislik uygulamalarının evrensel ve toplumsal boyutlarda sağlık, çevre ve güvenlik üzerindeki etkileri ve çağın mühendislik alanına yansıyan sorunları hakkında bilgi;
11 b Mühendislik çözümlerinin hukuksal sonuçları konusunda farkındalık.
# Ders Öğrenme Çıktılarının Program Çıktılarına Katkısı PÇ 1 a PÇ 1 b PÇ 2 a PÇ 2 b PÇ 3 PÇ 4 PÇ 5 a PÇ 5 b PÇ 6 a PÇ 6 b PÇ 6 c PÇ 7 a PÇ 7 b PÇ 7 c PÇ 7 d PÇ 8 PÇ 9 a PÇ 9 b PÇ 10 a PÇ 10 b PÇ 10 c PÇ 11 a PÇ 11 b
1 Demir–karbon denge diyagramında alaşım elementlerine bağlı olarak meydana gelen faz dönüşümleri, mikro yapısal ve mekaniksel özelliklerin değişimini öğrenebilir ve değerlendirebilir. 4 4
2 Çelikleri içerik, standart, alaşım elementi ve üretim yöntemlerine göre sınıflandırabilir.
3 Otomat çelikleri, yay çelikleri, hadfield çeliği, ıslah çeliği, rulman çeliği, paslanmaz çelik, takım çelikleri ve diğer ileri teknoloji çeliklerinin üretim süreçlerini, özelliklerini ve uygulama alanlarını açıklayabilir.
4 Mühendislik uygulamalarında doğru çelik seçimini yapabilmek için gerekli teknik kriterleri analiz edebilir.
Değerlendirme Sistemi
Yarıyıl Çalışmaları Katkı Oranı
1. Kısa Sınav 15
2. Kısa Sınav 15
1. Ara Sınav 70
Toplam 100
1. Final 50
1. Yıl İçinin Başarıya 50
Toplam 100
AKTS - İş Yükü Etkinlik Sayı Süre (Saat) Toplam İş Yükü (Saat)
Ders Süresi (Sınav haftası dahildir: 16x toplam ders saati) 14 2 28
Ara Sınav 1 10 10
Kısa Sınav 2 10 20
Final 1 15 15
Toplam İş Yükü 73
Toplam İş Yükü / 25 (Saat) 2,92
dersAKTSKredisi 3