| Ders Adı | Kodu | Yarıyıl | T+U Saat | Kredi | AKTS |
|---|---|---|---|---|---|
| Anadolu ve Rumeli Ağızları | TDE 453 | 7 | 3 + 0 | 3 | 5 |
| Ön Koşul Dersleri | Fonetik, Morfoloji |
| Önerilen Seçmeli Dersler | |
| Dersin Dili | Türkçe |
| Dersin Seviyesi | Lisans |
| Dersin Türü | Seçmeli |
| Dersin Koordinatörü | Prof.Dr. PAKİ KÜÇÜKER |
| Dersi Verenler | Prof.Dr. PAKİ KÜÇÜKER, |
| Dersin Yardımcıları | Arş. Gör. Tuğçe Takoğlu |
| Dersin Kategorisi | Diğer |
| Dersin Amacı | Anadolu ve Rumeli Ağızları üzerinde yapılmış derleme, inceleme ve tasnif çalışmalarının tanıtılması, ağız araştırma yöntemlerinin kavratılması. Türkiyedeki çeşitli ağızların karakteristik özelliklerinin o ağızlarla ilgili yayınlardan alınmış seçme metinler yardımıyla öğretilmesi. |
| Dersin İçeriği | Ağız terimi, Anadolu ve Rumeli ağızları konusunda yapılmış derleme, inceleme ve tasnif çalışmaları, ağız araştırmaları yöntemleri Ağız transkripsiyon sistemi; Erzurum, Kars, Diyarbakır, Doğu Karadeniz, Nevşehir, Batı Karadeniz, Batı Anadolu, Doğu Rumeli ve Batı Rumeli ağız bölgelerinin özellikleri. |
| # | Ders Öğrenme Çıktıları | Öğretim Yöntemleri | Ölçme Yöntemleri |
|---|---|---|---|
| 1 | Ağız terimini ve onunla ilgili lehçe, şive vb. terimleri tanımlar. | Anlatım, | |
| 2 | Ağızların yazı diliyle ilişkisini ve ağız bilimi araştırmalarının niçin gerekli olduğunu anlatır. | Anlatım, Soru-Cevap, Beyin Fırtınası, | |
| 3 | Ağızların oluşumuna katkıda bulunan unsurları ve ağızlardaki karşıtlık ve benzerliklerin sebeplerini açıklar. | Anlatım, Tartışma, Grupla Çalışma, | |
| 4 | Anadolu ve Rumeli ağızları konusunda yerli ve yabancı araştırıcıların yaptıkları çalışmaları kronolojik sırayla özetler. | Anlatım, | |
| 5 | Ağızlarla ilgili tasnif çalışmalarını ve ağızların söz varlığını örnekler. | Anlatım, Soru-Cevap, Gösterip Yaptırma, | Doğru Yanlış Testleri, Boşluk Doldurma Testleri, |
| 6 | Ağız araştırmalarında kullanılan yöntemleri bilir ve uygular. | Soru-Cevap, Beyin Fırtınası, Tartışma, Anlatım, | |
| 7 | Anadolu ve Rumeli ağızlarıyla ilgili olarak yapılmış eski ve yeni çalışmaları karşılaştırır. | Anlatım, Tartışma, Problem Çözme, | |
| 8 | Ağız çalışmalarında karşılaşılan güçlükler için çözümler geliştirir. | Anlatım, Soru-Cevap, Beyin Fırtınası, Bireysel Çalışma, Gösterip Yaptırma, | |
| 9 | Ağızlar ve ağız araştırmalarının geleceğiyle ilgili tahminde bulunur. | Soru-Cevap, Beyin Fırtınası, Gösterip Yaptırma, | |
| 10 | Ağız çalışmalarında kullanılan çevriyazı işaretlerinin kullanım yerlerini anlatır. | Anlatım, Tartışma, Grupla Çalışma, | |
| 11 | Anadolu ve Rumeli ağızlarının her birinin karakteristik niteliklerini özetler. | Anlatım, Soru-Cevap, Beyin Fırtınası, Tartışma, Grupla Çalışma, | |
| 12 | Ağız çalışmalarındaki metinlerde bulunan yöreye has ağız özelliklerini gösterir. | Tartışma, Problem Çözme, Gözlem, | |
| 13 | Özelliklerini öğrendiği her ağız bölgesini daha öncekilerle karşılaştırır. | Anlatım, Tartışma, Deney ve Laboratuvar, Gözlem, | |
| 14 | Anadolu ve Rumeli ağızlarını paralellik ve karşıtlıklarına göre nasıl tasnif edebileceğini tasarlar. | Beyin Fırtınası, Örnek Olay, Gösterip Yaptırma, | |
| 15 | Ağızlarla ilgili tasniflerde kullanılan ölçütlerin geçerliliği hakkında hükümler verir. | Anlatım, Soru-Cevap, Beyin Fırtınası, Tartışma, Gösterip Yaptırma, |
| Hafta | Ders Konuları | Ön Hazırlık |
|---|---|---|
| 1 | Ağız kavramının tanımlanması. Bu kavramın dil, şive, lehçe, diyalekt, aksan gibi benzer kavramlarla ilişkisi ve bunlar arasındaki yeri. Ağız bilimi araştırmalarının gerekliliği. Ağızlar ve yazı dili münasebeti. | Dil, lehçe, şive ve ağız kavramları hakkında ön bilgi sahibi olmak |
| 2 | Anadolu ağızları üzerinde yapılan ilk çalışmalar: Yabancı araştırıcılar dönemi (1867-1940) ve Ahmet Caferoğlu dönemi (1940-1950). Ahmet Caferoğlu dönemi sonrası günümüze kadar yapılan ağız metni derleme ve inceleme çalışmaları. | Anadolu ağızları konusunda yapılan çalışmalar hakkında ön bilgi sahibi olmak |
| 3 | Anadolu ağızlarındaki çeşitli dil unsurlarıyla (sıfat-fiil ekleri, fiil çekimi vb.) ilgili çalışmalar. Anadolu ağızlarının söz varlığı. Anadolu ağızlarının tasnifiyle ilgili çalışmalar. | Tasnif yöntemleri hakkında ön bilgi sahibi olmak |
| 4 | Ağız araştırmalarında yöntem: Sahaya çıkmadan yapılacak hazırlık çalışmaları ve saha çalışmasında dikkat edilecek noktalar. Ağız araştırmalarında yöntem: Derlenen ağız malzemesini metne dönüştürme. Ağız metni işaretleri ve bunlarla ilgili değerlendirmele | Ağız araştırmalarında yöntem sorunları hakkında ön bilgi sahibi olmak |
| 5 | Rumeli ağızlarıyla ilgili olarak yabancı araştırıcılar tarafından yapılmış derleme ve inceleme çalışmaları. Rumeli ağızlarıyla ilgili olarak yerli araştırıcılar tarafından yapılmış derleme ve inceleme çalışmaları. | Rumeli ağızları üzerinde yapılan çalışmalar hakkında ön bilgi sahibi olmak |
| 6 | Rumeli ağızlarının tasnifi konusunda yapılan çalışmalar ve bu çalışmalarda kullanılan ölçütlerin değerlendirilmesi. Rumeli ağızları üzerindeki Kıpçak tesiri. | Rumeli ağızları üzerinde yapılan tasniffler hakkında ön bilgi sahibi olmak |
| 7 | Anadolu ve Rumeli ağızları üzerindeki çalışmaların bir bütün hâlinde değerlendirilmesi. Ağız çalışmaları açısından aciliyeti olan bölgeleri | Derleme yapılmış ve yapılmamış bölgeler hakkında ve Ağız atlası hakkında ön bilgi sahibi olmak |
| 8 | ARA SINAV | Genel tekrar |
| 9 | Kars ağzının karakteristik özellikleri. Bu ağızdan seçilmiş birer metnin tahlili. Erzurum ağzının karakteristik özellikleri. Bu ağızdan seçilmiş birer metnin tahlili. | Kars ağzının genel özellikleri hakkında bilgi sahibi olmak |
| 10 | Diyarbakır ağzının karakteristik özellikleri. Bu ağızdan seçilmiş bir metnin tahlili. Erzurum ve Kars ağızlarıyla karşılaştırma. Doğu Karadeniz ağızlarının karakteristik özellikleri. Bu bölgeden seçilmiş bir metnin tahlili. Erzurum ve Diyarbakır ağızları | Diyarbakır ağzının genel özellikleri konusunda ön bilgi sahibi olmak |
| 11 | Batı Karadeniz ağızlarının karakteristik özellikleri. Bu ağızdan seçilmiş bir metnin tahlili. Doğu Karadeniz, Erzurum ve Diyarbakır ağızlarıyla karşılaştırma. Nevşehir ağzının karakteristik özellikleri. Bu ağızdan seçilmiş bir metnin tahlili. | Trabzon ve Rize ağızları konusunda ön bilgi sahibi olmak |
| 12 | Batı Anadolu (Ege) ağızlarının karakteristik özellikleri. Bu ağızdan seçilmiş bir metnin tahlili. Batı ve Doğu Karadeniz, Nevşehir, Erzurum ve Diyarbakır ağızlarıyla karşılaştırma. Anadolu ağızları üzerinde genel karşılaştırma. | Batı Anadolu ağızları konusunda ön bilgi sahibi olmak |
| 13 | Rumeli ağızlarının genel özellikleri. Rumeli ağızlarıyla ilgili çalışmaların hatırlatılması. Doğu Trakya ağzının özellikleri. Bu ağızdan seçilmiş bir metnin tahlili. Önceki ağızlarla karşılaştırma. | Rumeli ağızların ses ve şekil bilgisi konusunda ön bilgi sahibi olmak |
| 14 | Batı Rumeli ağızlarına ait metinler üzerinde çalışma. Önceki ağızlarla karşılaştırma. Anadolu ve Rumeli ağızlarının karşılaştırılması ve genel değerlendirme. | Makedonya ve Kosova ağızları konusunda ön bilgi sahibi olmak |
| Kaynaklar | |
|---|---|
| Ders Notu | Öğretim üyesinin konuyla ilgili ders notu |
| Ders Kaynakları | Ay, Özgür, Türkiye Türkçesi Ağızlarında Fiil Çekimi, TDK Yayınları, Ankara, 2009 |
| # | Ders Öğrenme Çıktılarının Program Çıktılarına Katkısı |
|---|---|
| 1 | Ağız terimini ve onunla ilgili lehçe, şive vb. terimleri tanımlar. |
| 2 | Ağızların yazı diliyle ilişkisini ve ağız bilimi araştırmalarının niçin gerekli olduğunu anlatır. |
| 3 | Ağızların oluşumuna katkıda bulunan unsurları ve ağızlardaki karşıtlık ve benzerliklerin sebeplerini açıklar. |
| 4 | Anadolu ve Rumeli ağızları konusunda yerli ve yabancı araştırıcıların yaptıkları çalışmaları kronolojik sırayla özetler. |
| 5 | Ağızlarla ilgili tasnif çalışmalarını ve ağızların söz varlığını örnekler. |
| 6 | Ağız araştırmalarında kullanılan yöntemleri bilir ve uygular. |
| 7 | Anadolu ve Rumeli ağızlarıyla ilgili olarak yapılmış eski ve yeni çalışmaları karşılaştırır. |
| 8 | Ağız çalışmalarında karşılaşılan güçlükler için çözümler geliştirir. |
| 9 | Ağızlar ve ağız araştırmalarının geleceğiyle ilgili tahminde bulunur. |
| 10 | Ağız çalışmalarında kullanılan çevriyazı işaretlerinin kullanım yerlerini anlatır. |
| 11 | Anadolu ve Rumeli ağızlarının her birinin karakteristik niteliklerini özetler. |
| 12 | Ağız çalışmalarındaki metinlerde bulunan yöreye has ağız özelliklerini gösterir. |
| 13 | Özelliklerini öğrendiği her ağız bölgesini daha öncekilerle karşılaştırır. |
| 14 | Anadolu ve Rumeli ağızlarını paralellik ve karşıtlıklarına göre nasıl tasnif edebileceğini tasarlar. |
| 15 | Ağızlarla ilgili tasniflerde kullanılan ölçütlerin geçerliliği hakkında hükümler verir. |
| Değerlendirme Sistemi | |
|---|---|
| Yarıyıl Çalışmaları | Katkı Oranı |
| 1. Ara Sınav | 100 |
| Toplam | 100 |
| 1. Yıl İçinin Başarıya | 40 |
| 1. Final | 60 |
| Toplam | 100 |
| AKTS - İş Yükü Etkinlik | Sayı | Süre (Saat) | Toplam İş Yükü (Saat) |
|---|---|---|---|
| Ders Süresi (Sınav haftası dahildir: 16x toplam ders saati) | 16 | 3 | 48 |
| Sınıf Dışı Ders Çalışma Süresi(Ön çalışma, pekiştirme) | 16 | 2 | 32 |
| Ara Sınav | 1 | 10 | 10 |
| Kısa Sınav | 1 | 10 | 10 |
| Ödev | 1 | 10 | 10 |
| Sözlü Sınav | 1 | 10 | 10 |
| Final | 1 | 10 | 10 |
| Toplam İş Yükü | 130 | ||
| Toplam İş Yükü / 25 (Saat) | 5,2 | ||
| Dersin AKTS Kredisi | 5 | ||