1. Eğitim Bilgi Sistemi
  2. Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
  3. Dil Felsefe İlişkileri (2024 - 2025)
Ders Adı Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS
Dil Felsefe İlişkileri TDE 473 7 3 + 0 3 5
Ön Koşul Dersleri
Önerilen Seçmeli Dersler
Dersin Dili Türkçe
Dersin Seviyesi Lisans
Dersin Türü Seçmeli
Dersin Koordinatörü Doç.Dr. ŞAHRU PİLTEN UFUK
Dersi Verenler Doç.Dr. ŞAHRU PİLTEN UFUK,
Dersin Yardımcıları

Arş. Gör.  Dr. Tuğçe TAKOĞLU
Dersin Kategorisi Alanına Uygun Öğretim
Dersin Amacı

Temel felsefe kavramlarını öğretmek, Ortaçağ, Yeni ve Yakınçağ felsefecileri ile Türk felsefecilerinin dil görüşlerini, Türkçenin yazılı metinlerindeki felsefi anlayışları, dil-felsefe ilişkisini öğretmek.
Dersin İçeriği

Dil-felsefe bağlantıları, Türk ve yabancı filozoflarının dil görüşleri, tarihi dönem metinlerinde felsefe anlayışları.
Kalkınma Amaçları
# Ders Öğrenme Çıktıları Öğretim Yöntemleri Ölçme Yöntemleri
1 Dil ve düşünce arasındaki karşılıklı ilişkiyi felsefi bir bakış açısıyla değerlendirebilir. Anlatım, Soru-Cevap, Beyin Fırtınası,
2 Dilsel yapıların bilgi, anlam ve gerçeklik üretimindeki işlevini açıklayabilir. Beyin Fırtınası, Soru-Cevap, Anlatım,
3 Farklı felsefi yaklaşımlar doğrultusunda dilin toplumsal, zihinsel ve ideolojik boyutlarını tartışabilir. Beyin Fırtınası, Soru-Cevap, Anlatım,
4 Dilin anlam üretme süreçlerinde bağlam, niyet ve kullanım biçimlerinin rolünü analiz edebilir. Beyin Fırtınası, Soru-Cevap, Anlatım,
5 Günlük iletişimden kuramsal tartışmalara kadar uzanan dilsel olguları çok yönlü yorumlayabilir. Beyin Fırtınası, Soru-Cevap, Anlatım,
6 Dilin doğası, işlevi ve sınırları üzerine eleştirel ve bütüncül bir kavrayış geliştirebilir. Beyin Fırtınası, Soru-Cevap, Anlatım,
Hafta Ders Konuları Ön Hazırlık
1 Ders Tanıtımı ve Giriş: Dil-Felsefe İlişkisine Giriş – Dersin amacı, yöntemi ve kapsamı; dil ve felsefe kavramlarına genel yaklaşım Ders izlencesi okunur. “Dil nedir? Felsefi olarak nasıl sorgulanabilir?” sorusuna kısa düşünce notu yazılır.
2 Dil ve Düşünce İlişkisi – Dil düşünceyi yansıtır mı , yoksa biçimlendirir mi? Platon, Aristoteles, Descartes, Leibniz Seçilen filozofun görüşü okunur. Kavram listesi oluşturulur: idea, temsil, akıl, mantık.
3 Dilin Yapısı ve Düşünceyle Etkileşimi – Dilsel yapıların düşünce biçimleri üzerindeki etkisi. Humboldt, Saussure, Wittgenstein, Chomsky “Dünya görüşü”, “dil oyunu”, “işaret sistemi”, “evrensel gramer” gibi kavramlar tanımlanır.
4 Anlam, Gönderim ve Gerçeklik – Dilin anlam üretimi ile gerçeklik arasındaki ilişki. Frege, Kripke, Locke, Berkeley, Heidegger, Derrida Anlam, gönderim, varlık ve yapısöküm kavramları çalışılır. Her öğrenci bir filozofun yaklaşımını özetler.
5 Semantik ve Pragmatik Yaklaşımlar – Anlam sözcüklerden mi, bağlamdan mı doğar? Grice, Searle Örtük anlam, niyet, söz eylemi kavramlarına dair kısa okumalar yapılır. Günlük örnekler not alınır.
6 Söz Eylem Kuramı ve Dilin Edimsel İşlevi– Dilsel ifadeler bilgi vermenin ötesinde hangi işlevleri üstlenir? Austin, Searle Austin’in söz eylem kuramı incelenir. Günlük bir örnek seçilir ve gerçekleştirdiği söz eyleme göre sınıflandırılır..
7 Dilin Toplumsal ve İdeolojik İşlevleri – Dil toplumsal yapıları ve iktidar ilişkilerini nasıl şekillendirir? Foucault, Habermas İktidar-dil ve iletişimsel eylem kuramı kavramları çalışılır. Basit bir politik söylem seçilir.
8 Dil ve Toplumsal Gerçeklik – Dil toplumsal gerçekliği inşa eder mi? Berger & Luckmann, Benveniste Toplumsal gerçeklik, gösteren ve gösterilen kavramları gözden geçirilir. Güncel örnekle bağlantı kurulur.
9 Ara Sınav Genel konu tekrarı yapmak.
10 Anlamın Göreceliliği ve Dilsel Algı – Dil dünyayı algılayış biçimimizi nasıl etkiler? Sapir, Whorf Sapir-Whorf hipotezi okunur. Öğrenci farklı dillerdeki algı farkına örnek bulur.
11 Dil Edinimi ve Doğuştanlık Tartışmaları – Dil doğuştan mı gelir yoksa sosyal etkileşimle mi öğrenilir? Chomsky, Tomasello Evrensel gramer ve sosyal etkileşimci yaklaşım karşılaştırılır. Bir vaka örneği incelenir.
12 Dilin Kökeni ve Evrimi – Dil hangi koşullarda ortaya çıkmış ve nasıl evrimleşmiştir? Rousseau, Humboldt Doğa durumu, kültürel evrim ve tarihsel bilinç kavramları çalışılır. Tarihsel örnekler not alınır.
13 Dil, Yapay Zekâ ve Sanal Gerçeklik – Yapay zekâ dili anlayabilir mi? Sanal ortamlarda dil nasıl işler? Turing, McCarthy, Chalmers, Bostrom; Çağdaş Perspektiflerle Dil – Sanal gerçeklikte dilin rolü (Chalmers, Bostrom); yapay zekâ ve dilsel anlam (Turing, McCarthy); toplumsal gerçekliğin dil yoluyla kurulması (Berger & Luckmann); bireysel ve kolektif dil anlayışı (Humboldt, Benveniste) Turing testi, yapay bilinç ve simülasyon hipotezi üzerine okuma yapılır. Chatbot veya VR örnekleri belirlenir.
14 Genel Değerlendirme ve Kavramsal Haritalama – Dönem boyunca işlenen kavramların sınıflandırılması ve paylaşımı Öğrenci kendi öğrenme çıktılarından hareketle kavramsal harita oluşturur.
Kaynaklar
Ders Notu
Ders Kaynakları

AKARSU, Bedia, Dil-Kültür Bağlantıları, İstanbul, İnkılâp Kitabevi, s.104.
ALTINÖRS, Atakan (2003), Dil Felsefesine Giriş, İstanbul, İnkılâp Kitabevi, 160 s.
ARISTOTALES (1996), Metafizik, (Çeviren: Prof.Dr. Ahmet ARSLAN), (2.Basım), İstanbul, Sosyal Yayınları, 659 s.
ARISTOTALES (2004), Retorik, (Çeviren: Mehmet H. DOĞAN), İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 6. baskı, 229 s.
AYER, Alfred Jules, Dil, Doğruluk ve Mantık, Metis Yayınları, 152 s.
CHOMSKY, Noam (2001), Dil ve Zihin, Ankara, Ayraç Yayınevi.
CHOMSKY, Noam (2009), Bilgi Sorunları ve Dil-Managua Dersleri, (Çeviren: Veysi Kılıç), BGST Yayınları, 234 s.
ECO, Umberto (2004), Avrupa Kültüründe Kusursuz Dil Arayışı, İstanbul, Literatür Yayınılar, 319 s.
GÖRGÜN, Tahsin (2003), Anlam ve Yorum, Gelenek Yayıncılık.
LAKOFF, George-Mark Johnson (2005), Metaforlar (Hayat, Anlam ve Dil), (Çeviren: Gökhan Yavuz DEMİR), İstanbul, Paradigma Yayınları, 315 s.
ELLUL, Jacques (2004), Sözün Düşüşü, (Çeviren: Hüsamettin ARSLAN), Paradigma Yayınları.
PLATON (2000), Kratylos, (Çeviren: Cenap KARAKAYA), İstanbul, Sosyal Yayınları, 128 s.
SEARLE, John R. (2005), Bilinç ve Dil, İstanbul, Litera Yayıncılık, 400 s.
SU, Hüseyin (2004), Düşünce ve Dil, Ankara, Hece Yayınları, 222 s.
SOYKAN, Ömer Naci (2006), Felsefe ve Dil - Wittgenstein Üstüne Bir Araştırma, MVT Yayıncılık, İstanbul, 293 s.
UÇAR, Şahin (2007), Dil ve Felsefe, Domino Yayınları, İstanbul, 150 s.
VENDRYES, J. V. (2002), Dil ve Düşünce, İstanbul, Multilingual Yabancı Dil Yayınları, 175 s.
VOLOŞINOV, Valentin Nikolayeviç (2001), Marksizm ve Dil Felsefesi, Ayrınıtı Yayınları, 316 s.
WILSON, John (2002), Dil, Anlam ve Doğruluk, Ankara, Ankara Okulu Yayınları, 117 s.
Sıra Program Çıktıları Katkı Düzeyi
1 2 3 4 5
1 Türkçeyi doğru, güzel ve anlaşılır bir şekilde kullanma becerisine ulaşır. X
2 Atatürk İlkeleri ve inkılapları konusunda bilgi edinir.
3 Türk Dili ve Edebiyatı alanında yapılmış güncel araştırmaları takip edebilecek düzeyde yabancı dil bilgisi kazanmayı amaç edinir.
4 Türk dilini ses bilgisi, şekil bilgisi, söz dizimi ve anlam bilgisi bakımından inceler. X
5 Türk Dili ve Edebiyatının metinlerini başlangıcından günümüze kadar edebi olarak ve dil bilgisi açısından değerlendirebilir.
6 Türk Dili ve Edebiyatı alanında yazılmış temel eserleri tanır; Türk dilinin tarihi gelişimini temsil eden örnek metinleri okur ve çeviri yazıya aktarır.
7 Çağdaş ve klasik edebiyat bilgi ve teorilerini, belirli akımlar ve kuramlar çerçevesinde değerlendirir, edebiyat ve dil bilimi açısından eleştiri yapar. X
8 Edebi dönemler (klasik veya çağdaş), edebi akımlar ve şahsiyetler üzerinde, mesleki sorumluluk bilinciyle bilimsel, edebi , disiplinler arası araştırmalar yapar. X
9 Lehçe, şive ve ağız bilgisinin içeriğini anlar; Türkiye Türkçesinin ağızlarına ait metinleri inceler.
10 Gerekli metot, yöntem ve teknikleri öğrenerek halk bilimi alanında araştırma ve derleme yapabilir
11 Türk Dili ve Edebiyatı alanında akademik düzeyde araştırma ve çalışma yapabilmenin temel bilgi ve becerilerine sahip olur. X
12 Türk Dili ve Edebiyatı Programında edindiği bilgi ve teorileri; eğitim-öğretim, araştırma ve kamusal hizmet alanlarında kullanır ve uygular. X
13 Yaşam boyu öğrenmenin gerekliliği bilincini ve bunu gerçekleştirmeye dönük becerileri edinir. X
14 Türk Dili ve Edebiyatı alanında mesleki sorumluluk ve ahlaki değerleri gözetir. X
# Ders Öğrenme Çıktılarının Program Çıktılarına Katkısı PÇ 1 PÇ 2 PÇ 3 PÇ 4 PÇ 5 PÇ 6 PÇ 7 PÇ 8 PÇ 9 PÇ 10 PÇ 11 PÇ 12 PÇ 13 PÇ 14
1 Dil ve düşünce arasındaki karşılıklı ilişkiyi felsefi bir bakış açısıyla değerlendirebilir. 4 3 4
2 Dilsel yapıların bilgi, anlam ve gerçeklik üretimindeki işlevini açıklayabilir.
3 Farklı felsefi yaklaşımlar doğrultusunda dilin toplumsal, zihinsel ve ideolojik boyutlarını tartışabilir.
4 Dilin anlam üretme süreçlerinde bağlam, niyet ve kullanım biçimlerinin rolünü analiz edebilir.
5 Günlük iletişimden kuramsal tartışmalara kadar uzanan dilsel olguları çok yönlü yorumlayabilir.
6 Dilin doğası, işlevi ve sınırları üzerine eleştirel ve bütüncül bir kavrayış geliştirebilir.
Değerlendirme Sistemi
Yarıyıl Çalışmaları Katkı Oranı
1. Performans Görevi (Uygulama) 100
Toplam 100
1. Yıl İçinin Başarıya 50
1. Final 50
Toplam 100
AKTS - İş Yükü Etkinlik Sayı Süre (Saat) Toplam İş Yükü (Saat)
Ders Süresi (Sınav haftası dahildir: 16x toplam ders saati) 16 3 48
Sınıf Dışı Ders Çalışma Süresi(Ön çalışma, pekiştirme) 16 4 64
Performans Görevi (Uygulama) 1 7 7
Final 1 7 7
Toplam İş Yükü 126
Toplam İş Yükü / 25 (Saat) 5,04
dersAKTSKredisi 5