1. Eğitim Bilgi Sistemi
  2. Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
  3. Karahanlı-Harezm Türkçesi (2024 - 2025)
Ders Adı Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS
Karahanlı-Harezm Türkçesi TDE 351 5 4 + 0 4 7
Ön Koşul Dersleri
Önerilen Seçmeli Dersler
Dersin Dili Türkçe
Dersin Seviyesi Lisans
Dersin Türü Zorunlu
Dersin Koordinatörü Prof.Dr. ZİKRİ TURAN
Dersi Verenler Dr.Öğr.Üyesi AYŞE AYDIN, Prof.Dr. ZİKRİ TURAN,
Dersin Yardımcıları

Arş. Gör. Tuğçe TAKOĞLU
Dersin Kategorisi Diğer
Dersin Amacı

Birçok bakımdan Köktürk ve Uygur Türkçesinin bir devamı gibi düşünülebilecek Orta Türkçenin ilk dönemini temsil eden Karahanlı ve Harezm Türkçesinin şive özelliklerini kavratmak.
Dersin İçeriği

Karahanlı ve Harezm Türkçelerinin Türk dili tarihindeki yeri ve önemi, bu şivelere ait yazılı belgelerinin ses bilgisi, şekil bilgisi, kelime kadrosu, söz dizimi ve anlam bilgisi bakımından incelenmesi.
# Ders Öğrenme Çıktıları Öğretim Yöntemleri Ölçme Yöntemleri
1 Karahanlı ve Harezm Türkçelerinin kaçıncı yüzyıllar arası dönemi kapsadığını bilir. Genel Türkçe içindeki yerini anlatır. Türk dili için neyi ifade etiğini tanımlar. Bu şivelerin kaynaklarını sıralar. Beyin Fırtınası, Tartışma, Anlatım, Soru-Cevap,
2 Karahanlı ve Harezm Türkçesinin gramer özelliklerini belirler. Anlatım, Soru-Cevap, Beyin Fırtınası, Tartışma,
3 Karahanlı ve Harezm Türkçesinin özelliklerini yansıtan metinleri çeviri yazıya aktarır, bu döneme ait kelimeleri örnekler, gösterir ve onları yorumlar. Anlatım, Soru-Cevap, Beyin Fırtınası, Tartışma,
4 Karahanlı ve Harezm Türkçesinin Türk dilinin diğer tarihi şiveleriyle münasebetini kurar, aralarındaki farklılıkları ayırt eder. Bu şivelerin oluşmasında etken olan verileri analiz eder. Anlatım, Soru-Cevap, Beyin Fırtınası, Tartışma,
5 Karahanlı ve Harezm Türkçesinden günümüze geçişte önemi olan gramer unsurları ve kaideleri bir araya getirip genellemelere ulaşır. Tartışma, Anlatım, Soru-Cevap, Beyin Fırtınası,
6 Karahanlı ve Harezm Türkçesi metinlerinin sahip olduğu söz varlığı ve gramer özelliklerini değerlendirir. Anlatım, Soru-Cevap, Beyin Fırtınası, Tartışma,
Hafta Ders Konuları Ön Hazırlık
1 Türk dili tarihi içerisinde Karahanlı ve Harezm Türkçesinin yeri Türk dilinin tarihi dönemleri hakkında bilgi veren kaynakları edinmiş olmak.
2 Karahanlı ve Harezm Türkçesi dönemine ait eserlerin tanıtımı Türk dilinin tarihi dönemleri hakkında bilgi veren kaynakları incelemiş olmak.
3 Karahanlı ve Harezm Türkçesinin karşılaştırmalı ses bilgisi Geriye dönük ses bilgisi tekrarı yapmak.
4 Karahanlı ve Harezm Türkçesinin karşılaştırmalı ses bilgisi Geriye dönük ses bilgisi tekrarı yapmak.
5 Karahanlı ve Harezm Türkçesinin karşılaştırmalı şekil bilgisi Geriye dönük ekleşme bilgisi tekrarı yapmak.
6 Karahanlı ve Harezm Türkçesinin karşılaştırmalı şekil bilgisi Geriye dönük ekleşme bilgisi tekrarı yapmak.
7 Kutadgu Bilig´den alınan metinlerin dil incelemesi Kutadgu Bilig´den alınmış örnek metinleri çeviri yazıya aktarmak.
8 Kutadgu Bilig´den alınan metinlerin dil incelemesi Kutadgu Bilig´den alınmış örnek metinleri çeviri yazıya aktarmak.
9 ARASINAV Şimdiye dek yapılan çalışmaların genel tekrarını yapmak.
10 Kutadgu Bilig´den alınan metinlerin dil incelemesi Kutadgu Bilig´den alınmış örnek metinleri çeviri yazıya aktarmak.
11 Nehcü´l-Ferâdis´ten alınan metinlerin dil incelemesi Nehcü´l Feradis´ten alınmış örnek metinleri çeviri yazıya aktarmış olmak.
12 Nehcü´l-Ferâdis´ten alınan metinlerin dil incelemesi Nehcü´l Feradis´ten alınmış örnek metinleri çeviri yazıya aktarmış olmak.
13 Nehcü´l-Ferâdis´ten alınan metinlerin dil incelemesi Nehcü´l Feradis´ten alınmış örnek metinleri çeviri yazıya aktarmış olmak.
14 Karahanlı ve Harezm Türkçesinden Türkiye Türkçesine karşılaştırmalı dil bilgisi örnekleri Kutadgu Bilig ve Nehcü´l Feradis´ten alınmış metin örneklerini çeviri yazıya aktarmak.
Kaynaklar
Ders Notu
Ders Kaynakları

AKALIN, Mehmet; Tarihi Türk Şiveleri, Atatürk Üniversitesi Yay., Ankara, 1979.
ARAT, R. Rahmeti; Kutadgu Bilig I Metin, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara, 1979.
ARAT, R. Rahmeti; Kutadgu Bilig II Tercüme, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara, 1974.
ARAT, R. Rahmeti; Kutadgu Bilig III İndeks, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay., İstanbul 1979.
ATA, Aysu; Nehcü´l-Feradis II Dizin, Ankara.
ATALAY, Besim; Divanü Lügati´t-Türk, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara 1986.
ERCİLASUN, Ahmet Bican ; Kutadgu Bilig Grameri- Fiil, Gazi Üniversitesi Yay., Ankara 1984.
HACIEMİNOĞLU, Necmettin; Karahanlı Türkçesi Grameri, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara1996.
TEZCAN, Semih - Hamza Zülfikar; Nehcü´l-Feradis Metin, Tıpkıbasım, Ankara, 1995.
TOPARLI, Recep; Harezm Türkçesi, Tokat, 1998.
TURAN, Zikri ; Orta Türkçe Dönemi Metinlerinde Kelime Başı Ünsüzlerinde Aşırı
Patlayıcılaşma Varmıydı?, İst.Üniv.Edebiyat Fak. Der., C.XXX,
İstanbul, 2003, s.539-558.
TÜRK, Vahit ; Türk Din Tarihinde Din Türkçesi Atabetü´l-Hakayık Örneği, IV. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri, s. 1853-1862, Ankara, 2000.
TÜRK, Vahit ; Kutadgu Bilig Örneği İle Türkçede Ana Yardımcı Fiil, V. Uluslar arası Türk Dili Kurultayı Bildirileri, s. 2993-3006, Ankara, 2004.
YÜCE, Nuri; Mukaddimetü´l-Edeb, Ankara, 1993.
# Ders Öğrenme Çıktılarının Program Çıktılarına Katkısı
1 Karahanlı ve Harezm Türkçelerinin kaçıncı yüzyıllar arası dönemi kapsadığını bilir. Genel Türkçe içindeki yerini anlatır. Türk dili için neyi ifade etiğini tanımlar. Bu şivelerin kaynaklarını sıralar.
2 Karahanlı ve Harezm Türkçesinin gramer özelliklerini belirler.
3 Karahanlı ve Harezm Türkçesinin özelliklerini yansıtan metinleri çeviri yazıya aktarır, bu döneme ait kelimeleri örnekler, gösterir ve onları yorumlar.
4 Karahanlı ve Harezm Türkçesinin Türk dilinin diğer tarihi şiveleriyle münasebetini kurar, aralarındaki farklılıkları ayırt eder. Bu şivelerin oluşmasında etken olan verileri analiz eder.
5 Karahanlı ve Harezm Türkçesinden günümüze geçişte önemi olan gramer unsurları ve kaideleri bir araya getirip genellemelere ulaşır.
6 Karahanlı ve Harezm Türkçesi metinlerinin sahip olduğu söz varlığı ve gramer özelliklerini değerlendirir.
Değerlendirme Sistemi
Yarıyıl Çalışmaları Katkı Oranı
1. Ara Sınav 100
Toplam 100
1. Yıl İçinin Başarıya 40
1. Final 60
Toplam 100
AKTS - İş Yükü Etkinlik Sayı Süre (Saat) Toplam İş Yükü (Saat)
Ders Süresi (Sınav haftası dahildir: 16x toplam ders saati) 16 4 64
Sınıf Dışı Ders Çalışma Süresi(Ön çalışma, pekiştirme) 16 4 64
Ara Sınav 1 16 16
Final 1 19 19
Toplam İş Yükü 163
Toplam İş Yükü / 25 (Saat) 6,52
Dersin AKTS Kredisi 7