Ders Adı Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS
Cürcanîde Nazım Teorisi TIB 606 0 3 + 0 3 6
Ön Koşul Dersleri
Önerilen Seçmeli Dersler
Dersin Dili Türkçe
Dersin Seviyesi Doktora
Dersin Türü Seçmeli
Dersin Koordinatörü Prof.Dr. OSMAN GÜMAN
Dersi Verenler
Dersin Yardımcıları

Arş. Gör. Zehra Özli

Dersin Kategorisi Diğer
Dersin Amacı

Kuran'ın mucize olduğu bütün müslümanlarca müsellem olmakla birlikte bu icazın Kuran'ın hangi özelliğinde olduğu hususu öteden beri tartışılagelmiş olup bu cümleden olarak Sarfe, fesahat, geçmiş ve gelecek hakkındaki verdiği haberler, bilimsel içerik gibi pek çok icaz teorisi mevcuttur. Ancak bütün bu icaz teorilerine karşı çıkan Abdülkahir el-Cürcânî, nazm / sözdizimi teorisi adıyla şöhret bulan bir teori ortaya atmış ve bu teori ilerleyen zamanlarla diğerlerine oranla daha ön plana çıkmıştır. Ayrıca Cürcani bu teorisi ile Belagat ilminin alt disiplinlerinden Anlambilimin de kurucusu olmuştur. Bu itibarla bu derste Cürcânî'nin nazm teorisi konu edilecek ve Cürcaninin sıkça dillendirdiği meanin-nahv, bir sözü beliğ kılan esas unsurun lafız değil mana olduğu ve istiare ve kinaye gibi sanatlar için kullandığı manel-mana terimleriyle neyi kastettiği gibi konular irdelenecektir.

Dersin İçeriği

Bu derste Cürcâni'nin nazm teorisi çerçevesinde nahiv manaları, lafız-mana ilişkisi, manel-mananın neliği ve bir sözü beliğ ve fasih kılan diğer hususlar üzerinde durulacaktır.

# Ders Öğrenme Çıktıları Öğretim Yöntemleri Ölçme Yöntemleri
1 Abdülkahir el-Cürcâninin hayatı, eserleri ve ilmi kişiliğini bilmek. Anlatım, Soru-Cevap, Beyin Fırtınası, Deney ve Laboratuvar,
2 Sözdiziminin anlamın tesisindeki etkisini kavrar. Beyin Fırtınası, Anlatım, Soru-Cevap,
3 İcaz teorileri mukayese ve analiz eder. Anlatım, Soru-Cevap, Beyin Fırtınası, Deney ve Laboratuvar,
Hafta Ders Konuları Ön Hazırlık
1 Abdülkahir el-Cürcâninin hayatı, eserleri ve ilmi kişiliği
2 Cürcânî öncesindeki icaz teorileri
3 Nazm teorisi
4 Sözdiziminin mahiyeti
5 Cürcânînin meanin-nahv ile kastı nedir?
6 Sözdiziminde takdim-tehir
7 Sözdiziminde eksiltili ifadeler / hazif
8 Haber, sıfat ve hâlin benzer ve farklı yönleri
9 İsm-i mevsûlün kullanımı
10 Fasl ve vasl
11 Hasr yolları
12 Cürcânîde lafız-mana ilişkisi
13 Manel-mana (mecaz, istiare, kinaye)
14 Hükmî mecaz / yüklem mecazı.
Kaynaklar
Ders Notu
Ders Kaynakları

Abdülkâhir el-Cürcânî, Delâilül-icaz (Sözdizimi ve Anlambilim), çev. Osman Güman, Litera Yayıncılık, İstanbul, 2008.
Derviş el-Cündî, Nazariyyetu Abdilkâhir fin-nazm, Kâhire, 1960.

Sıra Program Çıktıları Katkı Düzeyi
1 2 3 4 5
1 İlgili alanda bilimsel bilgi oluşturacak veri toplama, literatür inceleme ve analiz yapma becerisini kazanmak; Bilimsel araştırma sürecine ilişkin yöntem bilgi ve becerisinde ustalaşmış olmak; Bilimsel çalışmalarında kuramsal, yöntemsel ve uygulama bağlamında en az bir alanda katkı sağlama becerisini kazanmak; Eleştirel bir değerlendirme ve sentez yapma yeterliliği kazanmak; Yeniliklere ve yeni fikirlere açık olma ve yeni fikirler üretebilme becerisi kazanmak; Disiplinler arası çalışabilme becerisine sahip olmak ve farklı alanlardaki kuram, yöntem ve uygulamaları ilgili alana adapte edebilme becerisi kazanmak; İlgili alandaki teknolojik gelişmeleri, bilimsel ilerlemeleri ve bilgi teknolojilerini yakından takip etmek; Akademik yazım alışkanlığına katkı sağlayacak alanı ile ilgili en az bir yayın yapmak; Uzmanlık alanları ile ilgili olarak ulusal ve uluslar arası çevrelerle iletişim kurabilme becerisi kazanmak; Akademik hayatın gerektirdiği düzeyde davranış ve etik duyarlılığa sahip olmak X
# Ders Öğrenme Çıktılarının Program Çıktılarına Katkısı PÇ 1
1 Abdülkahir el-Cürcâninin hayatı, eserleri ve ilmi kişiliğini bilmek.
2 Sözdiziminin anlamın tesisindeki etkisini kavrar.
3 İcaz teorileri mukayese ve analiz eder.
Değerlendirme Sistemi
Yarıyıl Çalışmaları Katkı Oranı
1. Ara Sınav 50
1. Kısa Sınav 30
1. Ödev 20
Toplam 100
1. Yıl İçinin Başarıya 50
1. Final 50
Toplam 100
AKTS - İş Yükü Etkinlik Sayı Süre (Saat) Toplam İş Yükü (Saat)
Ders Süresi (Sınav haftası dahildir: 16x toplam ders saati) 16 3 48
Sınıf Dışı Ders Çalışma Süresi(Ön çalışma, pekiştirme) 16 3 48
Ara Sınav 1 20 20
Kısa Sınav 1 11 11
Ödev 1 11 11
Final 1 11 11
Toplam İş Yükü 149
Toplam İş Yükü / 25 (Saat) 5,96
Dersin AKTS Kredisi 6