1. Eğitim Bilgi Sistemi
  2. Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
  3. Köktürkçe (2024 - 2025)
Ders Adı Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS
Köktürkçe TDE 255 3 4 + 0 4 6
Ön Koşul Dersleri
Önerilen Seçmeli Dersler
Dersin Dili Türkçe
Dersin Seviyesi Lisans
Dersin Türü Zorunlu
Dersin Koordinatörü Prof.Dr. PAKİ KÜÇÜKER
Dersi Verenler Prof.Dr. PAKİ KÜÇÜKER, Doç.Dr. İLHAN UÇAR,
Dersin Yardımcıları
Dersin Kategorisi Diğer
Dersin Amacı

Türk dili tarihinin en eski ve önemli belgelerinden olan Köktürk Kitabelerinin dilini kavratmak.
Dersin İçeriği

Köktürkçenin Türk dili tarihindeki yeri ve önemi, Köktürk yazılı belgeleri, Köktürkçenin ses bilgisi, ekleşme bilgisi, kelime kadrosu, söz dizimi ve anlam bilgisi bakımından incelenmesi.
# Ders Öğrenme Çıktıları Öğretim Yöntemleri Ölçme Yöntemleri
1 Köktürkçenin kaçıncı yüzyıllar arası dönemi kapsadığını bilir. Türk dili tarihi içindeki yerini anlatır. Türk dili için neyi ifade etiğini tanımlar. Köktürkçenin kaynaklarını sıralar. Anlatım, Soru-Cevap,
2 Köktürkçenin gramer özelliklerini belirler. Anlatım, Soru-Cevap, Tartışma, Deney ve Laboratuvar,
3 Köktürk Kitabelerini çeviriyazıya aktarır, bu döneme ait kelimeleri örnekler, gösterir ve onları yorumlar. Anlatım, Soru-Cevap, Tartışma, Deney ve Laboratuvar,
4 Köktürkçenin Türk dilinin diğer tarihi şiveleriyle münasebetini kurar, aralarındaki farkları ayırt eder. Anlatım, Soru-Cevap, Tartışma, Deney ve Laboratuvar,
5 Eski Türkçeden günümüze geçişte önemi olan dil bilgisi unsurları ve kaidelerini bir araya getirip genellemelere ulaşır. Anlatım, Soru-Cevap, Tartışma, Deney ve Laboratuvar,
6 Köktürkçe metinlerin sahip olduğu söz varlığı ve dil bilgisi özelliklerini değerlendirir. Tartışma, Deney ve Laboratuvar,
Hafta Ders Konuları Ön Hazırlık
1 Türk dilinin, Köktürklere kadarki durumu ve Köktürkler Dönemi Türk dilinin tarihi ile ilgili bilinen kaynakları okumuş olmak.
2 Köktürk Abideleri Köktürk abidelerinin bulunduğu mevkii, içeriği, yazılma özellikleri, içinde bulunduğu durum hakkında ön bilgi edinmiş olmak.
3 Köktürk yazısının kaynağı ve teşekkülü, yazı ve imla sistemi Köktürk işaretlerinin tablosunu edinmiş olmak.
4 Köktürkçenin ses tablosu Köktürk işaretlerinin tablosunu edinmiş olmak.
5 Köktürkçenin ses yapısı, ses uyumu Geriye dönük ses bilgisi konularını tekrar etmek.
6 Köktürkçe söz diziminde metinlere has ek kültürü Geriye dönük şekil bilgisi konularını tekrar etmiş olmak.
7 Köktürkçenin kelime kadrosu Köktürk abidelerinin söz varlığına dair kaynak incelemek.
8 Köktürkçeye has kelime ve ekler Köktürk abidelerinin söz varlığına dair kaynak incelemek ve kelime-ek ilişkisine dair çalışmalar yapmak.
9 ARASINAV Genel konu tekrarı yapmış olmak.
10 İlk olarak Köktürk metinlerinde rastlanan Türük/Türk kelimesi, Türük/Türk kelimesinin oluşmasındaki dinamik değerler Türük kelimesinin ele alındığı çeşitli kaynakları okumak.
11 Köktürk yazılı belgelerinin okunması, ses, ekleşme ve kelime bilgisi bakımından incelenmesi Köktürk metinlerinin transkripsiyonunu yapmak.
12 Köktürk yazılı belgelerinin okunması, ses, ekleşme ve kelime bilgisi bakımından incelenmesi Köktürk metinlerinin transkripsiyonunu yaparak içlerinden örnekler seçip bu örnekler üzerinde dil bilgisi incelemeleri yapmak.
13 Köktürk yazılı belgelerinin okunması, ses, ekleşme ve kelime bilgisi bakımından incelenmesi Köktürk metinlerinin transkripsiyonunu yaparak içlerinden örnekler seçip bu örnekler üzerinde dil bilgisi incelemeleri yapmak.
14 Köktürk yazılı belgelerinin, Türk dilinin sonraki dönem diyalektlerine etkileri Köktürk metinlerinin transkripsiyonunu yaparak içlerinden örnekler seçip bu örnekler üzerinde dil bilgisi incelemeleri yapmak.
Kaynaklar
Ders Notu
Ders Kaynakları

ALYILMAZ, Cengiz; Orhun Yazıtlarının Söz Dizimi, Erzurum, 1994
ERGİN, Muharrem; Orhun Abideleri, İstanbul, 2000.
GABAIN, A.Von; Eski Türkçenin Grameri, Ankara, 1988.
HACIEMİNOĞLU, Necmettin; Türk Dilinde Yapı Bakımından Fiiller, Ankara, 1992.
ORKUN, Hüseyin Namık; Eski Türk Yazıtları, Ankara, 1994.
TEKİN, Talat; Orhon Yazıtları, Ankara, 1988
TUNA, Osman Nedim; Bazı İmla Gelenekleri, Bunların Metin İncelemelerindeki Önemi ve Orhon Yazıtlarında Birkaç Açıklama, TDAY Belleten, Ankara, 1957.
TUNA; Osman Nedim; Kergek bolmak Deyiminin İzahı, VII. Türk Dili Kurultayında
Okunan Bilimsel Bildiriler, 1957 Ankara, 1960, s. 131-148.
__________________; Köktürk Yazılı Belgelerinde ve Uygurcada Uzun Vokaller, TDAY Belleten, Ankara 1960, s. 131-148.
TURAN, Zikri; Türk Kelimesinin Aslı, 5. Uluslarası Türk Dili Kurultayı, Ankara 2004,
s.2953-2972.
TURAN, Zikri; Eski Türkçe Döneminde Bir Morfofonetik Karşıtlık Sorunu, TEKE Dergisi 1. S., 2012.
ERCİLASUN, Ahmet Bican; Türk Dili Tarihi, Akçağ Yay., Ankara, 2005
# Ders Öğrenme Çıktılarının Program Çıktılarına Katkısı
1 Köktürkçenin kaçıncı yüzyıllar arası dönemi kapsadığını bilir. Türk dili tarihi içindeki yerini anlatır. Türk dili için neyi ifade etiğini tanımlar. Köktürkçenin kaynaklarını sıralar.
2 Köktürkçenin gramer özelliklerini belirler.
3 Köktürk Kitabelerini çeviriyazıya aktarır, bu döneme ait kelimeleri örnekler, gösterir ve onları yorumlar.
4 Köktürkçenin Türk dilinin diğer tarihi şiveleriyle münasebetini kurar, aralarındaki farkları ayırt eder.
5 Eski Türkçeden günümüze geçişte önemi olan dil bilgisi unsurları ve kaidelerini bir araya getirip genellemelere ulaşır.
6 Köktürkçe metinlerin sahip olduğu söz varlığı ve dil bilgisi özelliklerini değerlendirir.
Değerlendirme Sistemi
Yarıyıl Çalışmaları Katkı Oranı
1. Ara Sınav 80
1. Kısa Sınav 20
Toplam 100
1. Yıl İçinin Başarıya 40
1. Final 60
Toplam 100
AKTS - İş Yükü Etkinlik Sayı Süre (Saat) Toplam İş Yükü (Saat)
Ders Süresi (Sınav haftası dahildir: 16x toplam ders saati) 16 4 64
Sınıf Dışı Ders Çalışma Süresi(Ön çalışma, pekiştirme) 16 3 48
Ara Sınav 1 15 15
Ödev 1 10 10
Final 1 18 18
Toplam İş Yükü 155
Toplam İş Yükü / 25 (Saat) 6,2
Dersin AKTS Kredisi 6