1. Eğitim Bilgi Sistemi
  2. Türk Dili ve Edebiyatı Pr. (Dr) (Tezli)
  3. Çuvaş-Yakut-Halaç Lehçeleri (2024 - 2025)
Ders Adı Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS
Çuvaş-Yakut-Halaç Lehçeleri TED 610 0 3 + 0 3 6
Ön Koşul Dersleri
Önerilen Seçmeli Dersler
Dersin Dili Türkçe
Dersin Seviyesi Doktora
Dersin Türü Seçmeli
Dersin Koordinatörü Dr.Öğr.Üyesi AYŞE AYDIN
Dersi Verenler
Dersin Yardımcıları

Arş.Gör. Tuğçe Takoğlu
Dersin Kategorisi Diğer
Dersin Amacı

Doktora öğrencilerine Türkçenin ilk yazılı belgelerinden önce ana gövdesinden koparak hem Türkiye Türkçesine hem de diğer şivelere göre oldukça farklılaşan Çuvaş, Yakut ve Halaç Türk lehçelerine ait metinleri okuyup dil açısından irdeleyebilme yetisi kazandırmak.
Dersin İçeriği

Çuvaş Yakut ve Halaç Türk lehçelerinin özellikleri.
Bunlara ait metinler üzerinde dil incelemeleri.
# Ders Öğrenme Çıktıları Öğretim Yöntemleri Ölçme Yöntemleri
1 Çuvaş, Yakut ve Halaç Lehçelerinin dayandığı tarihî şiveleri kronolojik olarak sıralar. Bunların çağdaş Türk şiveleri içindeki konumunu anlatır. Anlatım, Soru-Cevap, Beyin Fırtınası, Tartışma,
2 Bu lehçelerin ses ve şekil özelliklerini kendi cümleleriyle ifade eder. Okuduğu bir metnin Çuvaş, Yakut veya Halaç Türkçesine ait olup olmadığını belirler. Örnek Olay, Tartışma, Bireysel Çalışma, Anlatım,
3 Kiril veya Arap harfli bir Çuvaş, Yakut veya Halaç Lehçesi metninin çevriyazı harfli karşılığını gösterir. Çuvaş, Yakut veya Halaç Türkçesine ait bir edebî metnin Türkiye Türkçesi karşılığını gösteren taslak metin hazırlar. Beyin Fırtınası, Tartışma,
4 Ses ve şekil bilgisi birikiminden şivelerin özellikleriyle ilgili bilgilerinden yararlanarak Çuvaş, Yakut veya Halaç Türkçesine ait cümle ve kelimeleri çözümler. Diğer çağdaş Türk şiveleriyle karşılaştırırarak onlardan ayırt eder. Tartışma, Gösterip Yaptırma, Anlatım,
5 Çuvaş, Yakut veya Halaç Türkçesi metninde gördüğü özellikleri bu şivenin genel özelliklerine göre derleyip düzenler. Anlatım, Beyin Fırtınası, Örnek Olay,
6 Ses ve şekil bilgisi birikiminden yararlanarak Çuvaş, Yakut veya Halaç Türkçesinin ses ve şekil özelliklerinin ileride hangi biçimleri alacağı konusunda tahminde bulunur. Bireysel Çalışma, Anlatım, Gösterip Yaptırma, Soru-Cevap,
Hafta Ders Konuları Ön Hazırlık
1 Dil, lehçe, şive vb. kavramların tartışılması. Çuvaş, Yakut ve Halaç Türk lehçelerin Türk dili tarihi içindeki yeri ve önemi. Bu üç lehçeyle konuşup yazan Türk toplulukları hakkında genel bilgi. kullandıkları alfabelerin tanıtılması. Lehçe, şive , ağız kavramları ve Çuvaş, Yakut ve Halaç Türk lehçeleri üzerine araştırma yapmak.
2 Çuvaş Türkçesinin ses bilgisi Çuvaş Türkçesinin ses bilgisi üzerine çalışmak.
3 Çuvaş Türkçesinin ekleşme bilgisi Çuvaş Türkçesinin ekleşme bilgisi üzerine çalışmak.
4 Çuvaş Türkçesine ait metinler üzerinde ses, şekil ve cümle incelemeleri Çuvaş Türkçesine ait metinler üzerinde gramer incelemesi yapmak.
5 Çuvaş Türkçesine ait metinler üzerinde ses, şekil ve cümle incelemeleri Çuvaş Türkçesine ait metinler üzerinde gramer incelemesi yapmak.
6 Yakut (Saha) Türkçesinin ses bilgisi Yakut Türkçesinin ses bilgisi üzerine çalışmak.
7 Yakut (Saha) Türkçesinin ekleşme bilgisi Yakut Türkçesinin ekleşme bilgisi üzerine çalışmak.
8 Saha Türkçesine ait metinler üzerinde ses, şekil ve cümle incelemeleri Yakut Türkçesine ait metinler üzerinde gramer incelemesi yapmak.
9 Saha Türkçesine ait metinler üzerinde ses, şekil ve cümle incelemeleri Yakut Türkçesine ait metinler üzerinde gramer incelemesi yapmak.
10 ARA SINAV
11 Halaç Türkçesinin ses ve ekleşme bilgisi Halaç Türkçesinin ses ve ekleşme bilgisi üzerine çalışmak.
12 Halaç Türkçesine ait metinler üzerinde ses, şekil ve cümle incelemeleri Halaç Türkçesine ait metinler üzerinde gramer incelemesi yapmak.
13 Çuvaş, Yakut ve Halaç Türk lehçeleri üzerinde karşılaştırma çalışması Çuvaş, Yakut ve Halaç Türk lehçeleri üzerinde karşılaştırma çalışması yapmak.
14 Çuvaş, Yakut ve Halaç Türk lehçeleriyle ilgili akademik yayınlar üzerinde değerlendirmeler Çuvaş, Yakut ve Halaç Türk lehçeleri üzerinde karşılaştırma çalışması yapmak.
Kaynaklar
Ders Notu

Öğretim üyesinin ders notları kullanılacaktır.
Ders Kaynakları

M.Fatih KİRİŞÇİOĞLU; Saha (Yakut) Türkçesi Grameri, TDK Yay., Ank.1994
Emine CEYLAN; Çuvaşça Çok Zamanlı Ses Bilgisi, TDK Yay., Ank.1997
Emine YILMAZ; Çuvaşça Çok Zamanlı Morfoloji , Grafiker Yay., Ank.2002
Yuri Vasiliev-CARGISTAY; Türkçe ve Sakaca Konuşuyoruz, Atatürk Ün. Türkiyat Ens. Yay. Erzurum, 1993
Ahmet B. ERCİLASUN(Editör); Türk Lehçeleri Grameri, Akçağ Yay. , Ank. 2007
Ahmet B. ERCİLASUN (bş. Kom.); Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Grameri I iil-, TDK
Sıra Program Çıktıları Katkı Düzeyi
1 2 3 4 5
1 Türk Edebiyatının yüzlerce yıllık hayat ve fikir akışını; bütün türler (şiir, roman, hikaye, tiyatro v.b.), edebi dönemler ve bunları belirleyen tarihi, siyasi, sosyal, kültürel etmenler, akımlar, topluluklar, hareketler ve edebi olaylar etrafında oluşan toplaşmaları; dönemlerin genel karakterleri ve önemli edebiyatçılarının eserlerini sebepleri ve sonuçlarıyla bir bütün olarak ele alır.
2 Divan edebiyatı metinlerini, karşılaştırmalı bir yöntemle inceleyerek modern edebiyat yöntemleri ışığında yeni açılımlar sağlar.
3 Dil ile ilgili herhangi bir olguda pratik ve analitik yorum yapar. X
4 Alan ile ilgili geniş bir kaynak bilgisi edinir ve bu kaynağa kendisinin de katkıda bulunabileceği ilmi disiplini kazanır.
5 Türk dünyasıyla sürekli iletişim hâlinde olur ve Çağdaş Türk Lehçelerini analiz eder ve yorumlar.
6 Türk Edebiyatının yüzyılları aşan dil, edebiyat, sanat ve hayat macerasını, derinlikli inceleme teknikleriyle araştırır.
7 Türk Edebiyatlarının dallanıp budaklandığı ve yayıldığı alanları, bütün yönleriyle, edebi olayları ile ve büyük dil ve edebiyat adamlarının seçkin eserleriyle bir bütün olarak ele alır.
8 Lisans eğitimi boyunca, belli bir donanıma sahip öğrenci, Lisansüstü eğitimde Klâsik ve Modern Edebiyat alanında, alanındaki uzmanlık bilgisini arttırır. X
9 Alanı ile ilgili ileri düzeydeki bir çalışmayı bağımsız olarak yürütür
# Ders Öğrenme Çıktılarının Program Çıktılarına Katkısı PÇ 1 PÇ 2 PÇ 3 PÇ 4 PÇ 5 PÇ 6 PÇ 7 PÇ 8 PÇ 9 PÇ 10 PÇ 11 PÇ 12 PÇ 13 PÇ 14
1 Çuvaş, Yakut ve Halaç Lehçelerinin dayandığı tarihî şiveleri kronolojik olarak sıralar. Bunların çağdaş Türk şiveleri içindeki konumunu anlatır.
2 Bu lehçelerin ses ve şekil özelliklerini kendi cümleleriyle ifade eder. Okuduğu bir metnin Çuvaş, Yakut veya Halaç Türkçesine ait olup olmadığını belirler.
3 Kiril veya Arap harfli bir Çuvaş, Yakut veya Halaç Lehçesi metninin çevriyazı harfli karşılığını gösterir. Çuvaş, Yakut veya Halaç Türkçesine ait bir edebî metnin Türkiye Türkçesi karşılığını gösteren taslak metin hazırlar.
4 Ses ve şekil bilgisi birikiminden şivelerin özellikleriyle ilgili bilgilerinden yararlanarak Çuvaş, Yakut veya Halaç Türkçesine ait cümle ve kelimeleri çözümler. Diğer çağdaş Türk şiveleriyle karşılaştırırarak onlardan ayırt eder.
5 Çuvaş, Yakut veya Halaç Türkçesi metninde gördüğü özellikleri bu şivenin genel özelliklerine göre derleyip düzenler.
6 Ses ve şekil bilgisi birikiminden yararlanarak Çuvaş, Yakut veya Halaç Türkçesinin ses ve şekil özelliklerinin ileride hangi biçimleri alacağı konusunda tahminde bulunur.
Değerlendirme Sistemi
Yarıyıl Çalışmaları Katkı Oranı
1. Ara Sınav 100
Toplam 100
1. Yıl İçinin Başarıya 40
1. Final 60
Toplam 100
AKTS - İş Yükü Etkinlik Sayı Süre (Saat) Toplam İş Yükü (Saat)
Ders Süresi (Sınav haftası dahildir: 16x toplam ders saati) 16 3 48
Sınıf Dışı Ders Çalışma Süresi(Ön çalışma, pekiştirme) 16 4 64
Ödev 1 8 8
Performans Görevi (Laboratuvar) 1 20 20
Toplam İş Yükü 140
Toplam İş Yükü / 25 (Saat) 5,6
Dersin AKTS Kredisi 6